Constantine P. Pappa | Bir İstanbul Mimarı...

Constantine P. Pappa (1868-1931) 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yoğunlaşan İstanbul konut mimarisinin modernleşmesinde önemli katkıları bulunan mimar.

İstanbul’da, özellikle de 1800’lü yılların sonlarından başlayarak pek çok önemli mimari eser inşaa edilmiştir. Bu yapıların en aradan sıyrılan mimarları şüphesiz içinde İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin de bulunduğu birçok eser tasarlamış Mimar Alexandre Vallaury ve Çırağan Sarayı gibi, İstanbul silüetine etkisi yadsınamaz eserlerin mimarı Sarkis Balyan olarak kabul edilebilir. 

İstanbul Arkeoloji Müzesi (solda), Çırağan Sarayı (sağda)

Yayında, konut mimarisi özelindeki çalışmalarını büyük bir hayranlık ile incelemekten zevk aldığım;  ancak literatürde ismine çok rastlanmayan Mimar Pappa ve günümüzde görülebilecek birkaç eseri üzerine değinmeyi tercih ettim. 
Pappa’nın, Osmanlı döneminde yaşamış bir Rum-Ortodoks olarak Moda’da ikamet etmiş olduğu bilinmektedir. Günümüzde de halen görülebilecek eserleri yoğunlukla İstanbul’un Moda, Elmadağ ve Çukurcuma semtlerinde bulunur.

Arif Paşa Köşkü, Moda

Pappa’nın tarihi bilinen ilk binası olan Moda’daki Arif Paşa Köşkü’nün inşaatı 1898 yılında başlamış ve 1903 yılında tamamlanmıştır. Yapı, meşhur Dondurmacı Ali Usta'nın tam karşısında, ağaçlar ve yüksek yığma taş duvarlar ile gizlenmiş şekilde merak uyandırmaktadır. Köşkün orijinal girişinin, tramvay yolu yapımı dolayısıyla kapatılmış olmasından ötürü servis kapısı, ana giriş kapısı olarak kullanılmaktadır.

Bodrum, zemin ve üzerindeki üç kat ile çatı katından oluşan köşkün cephesi, neo-klasizminin etkisindedir. Monumental ölçeği ile kendini gösteren yapının iç mekan dağılımı, birden çok ailenin apartman kültürüne uyumlu olarak birbirinden bağımsız dairelerde yaşayabileceği şekilde tasarlanmıştır. Moda’daki Arif Paşa Köşkü, geleneksel konak modeli ile aile apartmanı arasında tanımlanabilecek konut tipinin özgün bir örneğidir.

Arif Paşa Köşkü / Moda; Nostaljik Fotoğraflar

Arif Paşa Köşkü / Moda; Güncel Fotoğraflar

Sarıcazade Abdullah Osman Bey Apartmanı, Elmadağ

Sarıcazade Arif Paşa’nın 1902 tarihinde Elmadağ’da yaptırdığı, bugünkü adı ile Sarıcazade Abdullah Osman Bey Apartmanı olan Arif Paşa Apartmanı, Pappa’nın bilinen diğer bir binası ve aynı zamanda en büyük ölçekli yapısıdır.

Üç bloktan oluşan bina, dört girişe sahiptir. Kolların sokağa bakan cephelerinde birer adet ve avluya simetrik olarak yerleştirilmiş iki adet bina girişi mevcuttur. Yapı 7 katlıdır ve toplamda 32 daire bulunmaktadır. İç avlunun köşelerinde yine simetrik olarak yerleştirilmiş spiral merdivenler tasarlanmıştır. Binanın duvarlarında yığma kagir; taşıyıcı sisteminde de dökme demir konstrüksiyonlar kullanılmıştır. Bina, fonksiyonundan dolayı, dökme demir malzeme kullanılarak inşaa edilen ilk konut özelliğinde olması ile de özgün bir değere sahiptir.

Elmadağ Caddesi’ne bakan avlulu cephe geniş pencereler, fransız balkonlar ve belirgin tasarımı ile en prestijli cephedir. Turna Sokak'a bakan doğu cephe, binaların kat adetleri ve sokağın genişliği ile orantılı olmamasından ötürü rahatlıkla incelenememektedir. Batı yönündeki Ölçek Sokak cephesi ile kuzeye bakan arka cephede, diğer yüzeylerden farklı olarak ahşap kaplama bulunmaktadır.

Sarıcazade Abdullah Osman Bey Apartmanı / Elmadağ; Taksim Yönünden Binaya Bakış
Nostaljik Fotoğraf

Sarıcazade Abdullah Osman Bey Apartmanı / Elmadağ; Taksim Yönünden Binaya Bakış
Güncel Fotoğraflar

Sarıcazade Abdullah Osman Bey Apartmanı / Elmadağ; Sırasıyla Batı, Kuzey ve Doğu Cepheleri
Güncel Fotoğraflar

Sarıcazade Abdullah Osman Bey Apartmanı / Elmadağ; İç Avludan Binaya Bakış
Güncel Fotoğraflar

Arif Paşa Apartmanı, Moda

1903-1906 yılları arasındaki dönemde inşaa edildiği düşünülen Pappa’ya ait başka bir yapı da Arif Paşa Köşkü ile aynı adı taşıyan, Arif Paşa Apartmanı’dır. Bina, Kadıköy'deki Ruşen Ağa Sokak ile Ağa Sokak’ın birleştiği köşede bulunmaktadır. Zemin katındaki dükkanlardan birinde, binanın mimarı ile aynı adı taşıyan Pappa Cafe de hizmet vermektedir. 

Yapı; zemin, üzerinde dört kat ve çatı katından oluşmaktadır. Her katta üç dairenin yer aldığı bitişik nizam prensibinde tasarlanmıştır. Binayı farklı kılan hareket, giriş holüne açılan ve üzeri metal konstrüksiyonlu camla örtülü galeri boşluğudur. Sokak ile daireler arasında ara bölge gibi tasarlanan mahal, hava ve ışık sorununa da çözüm üretebilmektedir. Cephesinde simetrik dağılım hakimdir ve herhangi bir akıma dahil edilebilecek yeterlilikte bezeme (ornament) bulunmamaktadır. 

Arif Paşa Apartmanı / Moda; Güncel Fotoğraflar

Faik Paşa Sokak No.9, Çukurcuma

Pappa’nın değinmek istediğim son binası da Çukurcuma Faik Paşa Yokuşu üzerinde bulunan 9 numaralı Art Nouveau cepheli apartmandır. Diğer belirtilen yapılardan farklı olarak, binanın cephesinde mimarının Pappa olduğunu gösteren yazı kazılıdır. 

Zemin, bodrum ve üzerinde dört kattan oluşmakta olan binanın özgün yapısından farklı olarak sonradan eklenmiş bir adet çıkma kat bulunmaktadır. Binanın cephesinde yer yer floral motifler, söveler, rustik taşlar, madalyonlar ile pencere ve kapı pervazlarında Art Nouveau süslemeler kullanılmıştır.

Faik Paşa Sokak No.9 / Çukurcuma, Güncel Fotoğraflar